Thức là gì?
Khải Thiên
|
Xem: 237
2/18/2023 7:15:27 PM
Thức
(viňňāna) ở đây đồng nghĩa với tâm thức
(citta). Trên căn bản, thức đơn thuần là
sự hiểu biết hay khả năng nhận thức của con người, bao gồm sáu thức của mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, và ý. Tuy nhiên, trong tiến trình đặc biệt của 12 nhân duyên (vòng luân hồi tái sinh), thức được xem là tâm dị thục (tâm kết quả), cũng còn gọi là kiết sinh thức, hay thức tái sinh
(patisandhi). Nói cách khác, có nhiều loại tâm khác nhau, nhưng trong tiến trình tái sinh, thức chính là tâm dị thục, là kết quả của hành nghiệp trong quá khứ (tâm kết quả). Sau khoảnh khắc thụ thai, dòng tâm thức dị thục này tiếp tục lặng lẽ duy trì sự liên tục của dòng tâm thức. Trong suốt thời gian đó, dòng tâm dị thục này được gọi là tâm hộ kiếp
(bhavanga) hay hữu phần, nó luôn hiện diện một cách thụ động khi không có những ý niệm sinh khởi. Ngược lại, các tâm quả năng động chỉ xuất hiện trong tiến trình tạo tác của đời sống hiện tại. Có thể xem những tâm năng động trong tiến trình tạo tác của đời sống hiện tại là nghiệp mới, trong khi tâm quả dị thục là dòng nghiệp cũ được kết thành từ những đời sống quá khứ. Đây là ý nghĩa “hành duyên thức”, hành làm điều kiện cho thức sinh khởi.