Hỏi: Quân tử thân nhân dân, nhân dân ái vật, khi thực thi có thứ tự nhất định. Đề xướng giới sát phóng sanh, chẳng phải từ sau làm tới sao?

Trả lời: Lời của Mạnh Tử, là thứ tự thân sơ, không phải thứ tự trước sau. Nếu nhất định phải làm theo thứ tự, thì những người từ nhỏ đã mất cha mẹ, mà giúp cho bá tánh; chưa đỗ làm quan, mà phóng sanh tu thiện, e mắc tội với cha anh mất! Mạnh Tử đâu có lời lẽ cứng nhắc như vậy. Huống hồ thân, nhân, ái ý nghĩa vốn như nhau, không nên chia làm ba. Hữu Tử lấy hiểu để làm gốc của nhân, đây chính là nhân và ái không thể phân chia. Mạnh Tử nói lấy dê đổi trâu là nhân thuật, đây là nhân và ái không thể phân chia. Khổng Tử nói chặt cây giết thú phi hiếu, là thân và ái lại không thể phân chia.

Thí như đầu và chân, tuy có phân cao thấp, nhưng chúng huyết mạch nối liền, nương tựa vào nhau, đâu thể cắt chia chúng ra!

Hỏi: Nho gia giới sát, chẳng qua nói đến thấy sống không nỡ thấy chết, nghe tiếng kêu không nỡ ăn thịt. Phật giáo nhất định phải côn trùng không giết, vậy thì cũng giống như thuyết kiêm ái của Mặc Tử.

Trả lời: Mặc tử lúc còn sống, chưa hề nói qua thuyết giới sát. Khảo chứng cổ thư, đều không thấy có. Huống hồ chỗ nhầm lẫn của học thuật của ông ta, ở chỗ thân sơ, không ở chỗ kiêm ái. Nếu cho rằng kiêm ái không đúng, thì Khổng Tử nói “phiếm ái chúng”, Mạnh tử nói “nhân giả vô bất ái”, vậy thì xin hỏi “phiếm” và “vô bất” khác với “kiêm” sao? Đến như thuyết “không từ gian khổ”, là hiếu nhân không hiếu học mà đến, tương đồng với đạo lý “cứu người dưới giếng”. Chính mình chết mà chẳng cứu được người, kết quả ấy quy tội cho lòng nhân. Mạnh tử thấy được thói xấu trong đó, cho nên la trách. Những lời này chớ nói cho người vô trí.

Hỏi: Mạnh tử nói người ta yêu thương con của anh mình khác với yêu thương con của hàng xóm, còn nhà Phật có thuyết bình đẳng, do đó nói học thuyết của Phật gia với Mặc gia tương cận.

Trả lời: Lời này của Mạnh tử là theo nhân tình mà nói, không phải theo bản chất của đạo mà nói. Anh không nghe Khổng Tử nói sao? Khổng Tử nói đại đạo thực hành, thiên hạ làm công. Do đó mọi người không chỉ là coi người thân của mình là thân, mà là lấy người thân của mình mở rộng đến người thân của người; mọi người không chỉ coi con mình là con, mà là lấy con mình mở rộng đến con của người. Hiện tại đại đạo đã mất dần, thiên hạ phân chia thành những gia đình nhỏ, mỗi gia đình lấy người thân của mình làm thân, lấy con của mình làm con. Khổng Tử lại nói, đại đạo thực hành, ta không thấy, nhưng có chí đi thực hiện. Từ đây có thể thấy được, những lời công kích sâu sắc của Mạnh Tử, chính là điều mà Khổng Tử than thở ngưỡng mộ, lập chí muốn thực hiện. Tiến một bước phát huy lời của Khổng Tử, thì giống với trời vô tư che đại địa, đại địa vô tư chở vạn vật, nhật nguyệt vô tư chiếu tất cả. Tiến một bước phát huy lời của Mạnh tử, thì thương yêu con của anh trai, lại không như thương yêu con của mình. Do đó, một niệm của Khổng Tử, có thể mở rộng, nhưng một niệm của Mạnh tử, thì không thể mở rộng. Huống hồ danh giáo sở dĩ bị phá hoại, đều do người người tranh danh đoạt lợi, quá ư tự tư, hoàn toàn chẳng phải lo lắng tâm này quá vô tư. Như vậy lời của Khổng Tử, chính là thuốc hay cứu thời của nhà Nho ta, còn lời của Mạnh tử, chẳng ích lợi gì! Người luận đạo nên lấy Khổng Tử làm chính.